सल्ला क्र. कृ.वि.के./१०/ २०२२                                                                                                                                                                                                           महिना: ऑक्टोबर

ऑक्टोबर महिन्याचा कृषि विषयक सल्ला

·       कृषिविद्या

·        सोयाबीन पिकाची काढणी व मळणी पावसाचा अंदाज घेऊन करावी जेणे करून पावसा मुळे होणारे नुकसान टाळता येईल व तसेच शेत रबी हंगामासाठी तयार करावे.

·        सोयाबीनचे बियाणे साठविताना त्यात ओल्याव्या प्रमाण ८-१० टक्के पेक्षा जास्त नसावे. साधारण ५० किलोची ७ ते ८ पोत्या पेक्षा मोठी थप्पी लाऊ नये. तसेच बियाण्याचे पोत्यांची आदळ आपट करू नये.

·        कपाशीचे पिक बोंडे भरण्याच्या अवस्थे मध्ये २ टक्के DAP (२00  ग्राम DAP + १० लीटर पाणी) अधिक Magnesium sulphate (२0  ग्राम Magnesium sulphate + १० लीटर पाणी) ची फवारणी केल्यास बोंडगळ कमी होऊन बोडांची चांगली वाढ होण्यासाठी व लाल्याच्या विकृती टाळण्या साठी मदत होते.

·        तूर आंतरपीक पद्धतीत शेतातील मुख्य पिकाची काढणी झाल्याबरोबर लगेचच तूर पिकाच्या दोन ओळींमधील जागेत वखरणी करावी अथवा ट्रॅक्टर चालत असल्यास रोटाव्हेटर टाकावे. त्यानंतर वखराच्या जानोळ्यास गच्च दोरी गुंडाळून मध्ये दांड पाडून घ्यावेत. या माध्यमातून तूर पिकाला पाटपाणी देण्यास मदत होईल. तुषार सिंचनाची सोय असल्यास त्याचा वापर करावा. तूर पिकाची पाण्याची गरज, वाढीची अवस्था, जमिनीतील ओल, पावसाचा अंदाज इ. बाबी विचारात घेऊन सिंचनाचे नियोजन करावे.

·        तसेच सुरुवातीला तूर लागवड करताना जर खत व्यवस्थापन केल गेल नसेल तर सध्या स्थिथीत जनिमी मध्ये ओलावा पाहून एकरी ३० ते ३५ किलो DAP तुरीच्या तास मध्ये द्यावे. व तसेच तूर पिकाची पाने पिवळी पडत असल्यास झिंक व काही प्रमाणता नत्राची कमतरता असण्याची संभावना असते असे आढळून आल्यास झिंक sulphate या सुस्म आण्याद्र्व्याची १० लिटर पाण्यात २५ ते ३० ग्राम अधिक फुटवे व फुलोरा वाढवण्यासाठी १२:६१: ०० या विद्राव खतांची (७० ग्राम + १० लिटर पाणी) ची फवारणी करावी.

·        कोरडवाहू रब्बी ज्वारी ची पेरणी १५ ऑक्टोबर पर्यंतच्या कालावधीत पावसाच्या ओलीवर पाच सें.मी. खोलीपर्यंत करावी. हेक्टरी १.४८ लाख रोपे ठेवणे जरुरीचे आहे. त्याकरिता पेरणी ४५ x १५ सें.मी. अंतरावर करावी. बागायतीमध्ये पेरणी ४५ x १२ सें.मी. अंतरावर करावी. पेरणीसाठी दोन चाड्याची पाभर वापरून एकाच वेळी खत आणि बियाणे पेरावे. प्रति हेक्टरी १० किलोग्रॅम बियाणे वापरावे. व त्या करिता PKV- क्रांती, मालदांडी, फुले यशोधा ,परभणी मोती,SPV-५०४,CSV-१४-R यावाणांची शक्क्य असल्यास निवड करावी.

·        जिरायती हरभरा ची पेरणी शक्क असल्यास BBF(रुंद वरंभा सरी पद्धत) पद्धतीने १५ ऑक्टोबर पर्यंत करावी. जिरायती हरभरा पेरणीनंतर सप्टेंबरच्या शेवटी किंवा ऑक्टोबरच्या सुरुवातीस पडणार्‍या पावसाचा जिरायत हरभर्‍याच्या उगवण आणि वाढीसाठी चांगला उपयोग होतो. व तसेच बागायत हरभर्‍याची पेरणी साधारणता २० ऑक्टोबर ते १० नोव्हेंबरच्या दरम्यान करावी. पेरणी साठी देशी वाणा साठी फुले विक्रम,फुले विक्रांत,राजविजय-२०२,राजविजय-२०३, विजय,दिग्विजय, PDKV-कनक व काबुली वाणासाठी साठी PDKV-२ व PDKV-४ या वाणांची निवड करावी.

·         उद्यानविद्या

संत्रा:

·        मृग बहरात फळगळ कमी करण्याकरिता, १.५ ग्रॅम जिबरेलीक अ‍ॅसिड अधिक १०० ग्रॅम कार्बेन्डाझिम (५० डब्ल्यूपी) अधिक १ किलो युरीया प्रति १०० लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. पुढील फवारणी १५ दिवसांनंतर करावी.

·        मृग बहाराच्या फळांचा आकार वाढविण्याकरिता, १ ग्रॅम जिबरेलिक अ‍ॅसिड अधिक २ किलो मोनो पोटॅशिअम फॉस्फेट किंवा पोटॅशिअम नायट्रेट यापैकी एक प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून १५-२० दिवसांच्या अंतराने फवारणी करावी.

·        पाऊस नसल्यास जमिनीची मशागत करावी. निंदणी करावी व दुहेरी रिंग पद्धतीने सिंचनासाठी आळे करावे. यामुळे झाडाच्या मुळांना हवा मिळण्यास मदत होते.

·        ठिंबक सिंचन संच असल्यास त्याच्या लॅटरल पसरून, आवश्यकतेनुसार ओलित सुरू करावे.

·          पिक संरक्षण

कापूस :

·        कपाशीच्या शेतात फेरोमोन सापळे लावावेत (५ प्रती एकर) व त्यावरील सूचनेनुसार विशिष्ट कालावधीत ल्युर बदलणे व दर आठवड्याने गुलाबी बोंडअळीचे पतंग मोजून नष्ट करणे. या सापळ्यामध्ये प्रत्येकी सरासरी ८ ते १० नर पतंग सतत २ ते ३ दिवस आढळून आल्यास नियंत्रणाचे योग्य ते उपाय योजावेत.

·        बोंडामध्ये गुलाबी बोंडअळी दिसून आल्यास थायोडीकार्ब ७५ % २५ ग्राम किंवा क्लोरोपायरीफॉस ३० मिली किंवा क्विनोलफोस ३० मिली किंवा इंडोक्झाकार्ब १५.८ % ७ मिली किंवा क्लोरअट्रीनिलीप्रोल १८.५ % प्रवाही ३ मिली प्रती १० लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.

·        ऑक्टोंबर महिन्यात पांढऱ्या माशीचा मोठा प्रादुर्भाव दिसून येतो. पांढऱ्या माशीच्या नियंत्रणासाठी एकरी १० ते १५ पिवळे चिकट सापळ्यांचा वापर करावा. जास्त प्रादुर्भाव दिसून आल्यास निंबोळी अर्क ५ % किंवा ॲझाडीरॅक्टिन १५०० पीपीम २५ मिली किंवा व्हर्टीसेलीयम लेक्यनी १.१५ % ५० ग्राम किंवा बुप्रोफेझीन २५ % २० मिली किंवा स्पायरोफेसिफेन १२ मिली १० लि. पाण्यातून फवारणी करावी.

·        कपाशी पिक पिवळसर – लाल पडून निस्तेज दिसून आल्यास युरिया १५० ग्राम व पोट्याश १५० ग्राम १० लि. पाण्यातून झाडाला ड्रेंचींग करावी. तसेच १०-१२ दिवसांनी डि.ए.पी. १५० ग्राम १० लि. पाण्यातून झाडाला ड्रेंचींग करावी.

·        कपाशीवर लाल्या विकृती आढळून आल्यास २ % डि.ए.पी. (२०० ग्राम) किंवा १ % पोट्याशियम नायट्रेट (१०० ग्राम) किंवा २ % म्याग्नेशियम सल्फेट (२०० ग्राम) १० लि. पाण्यातून फवारणी करावी.

·        कापूस पिक पात्या, फुले आणि बोंडे विकसित होण्याच्या अवस्थेत सततचे ढगाळ वातावरण, अति आर्द्रता व रिमझिम पाऊस दीर्घकाळ राहिल्यास खबरदारीचा उपाय म्हणून आंतरिक बोंड सडणे रोगाच्या व्यवस्थापनासाठी, कॉपर ऑक्सिक्लोराइड (५० डब्लूपी) २.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारावे.

·        बोंडाच्या पृष्ठभागावर होणारा बुरशीचा संसर्ग रोखण्यासाठी, प्रोपीनेब (७० डब्लूपी) ३ ग्रॅम किंवा पायरॅक्लोस्ट्रोबीन (२० डब्ल्यूजी) १ ग्रॅम किंवा प्रोपीकोनॅझोल (२५ ईसी) १ मि.लि. प्रति लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. आवश्यकतेनुसार १५ दिवसांच्या अंतराने दुसरी फवारणी करावी.

·        दमट व ढगाळ वातावरणात कापूस पिकावर रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो. त्यांच्या व्यवस्थापनासाठी, ॲझाडीरॅक्टिन (१०,००० पीपीएम) २० मि.लि. प्रति १० लिटर पाणी किंवा व्हर्टिसिलियम लेकॅनी १ किलोग्रॅम प्रति एकर किंवा फ्लोनिकॅमिड (५० डब्ल्यूजी) ६० ग्रॅम किंवा डायनेटोफ्यूरॉन (२० एसजी) ६० ग्रॅम किंवा बुप्रोफेझीन (२५ एससी) ४०० मि.लि. किंवा ॲसेटामीप्रीड (२० एसपी) ४० ग्रॅम प्रति एकर प्रमाणे पावसाची उघडीप असताना फवारणी करावी.

सोयाबीन :

·        सोयाबीन पिकावर पानावरील ठिपके, रायझोक्टोनिया एरियल ब्लाईट, शेंग करपा आणि इतर बुरशीजन्य रोगांच्या नियंत्रणासाठी, टेब्युकोनॅझोल (१० %) + सल्फर (६५ % डब्ल्यूजी) ५०० ग्रॅम किंवा टेब्युकोनॅझोल (२५.९ ईसी) २५० मि.लि. किंवा पायरॅक्लोस्ट्रोबीन (२० डब्ल्यूजी) १५० ते २०० ग्रॅम किंवा पायरॅक्लोस्ट्रोबीन (१३३ g/L) + इपोक्झीकोनॅझोल (५० g/L एसई) ३०० मि.लि. प्रति एकर २०० लिटर पाण्यात मिसळून फवारावे.

·        सोयाबीनवरील तंबाखूवरील पाने खाणारी अळी, घाटे अळी, उंट अळी, खोड माशी, चक्री भुंगा या किडींच्या नियंत्रणासाठी, थायमिथोक्झाम (१२.६%) + लॅमडा सायहॅलोथ्रिन (९.५% झेडसी) हे संयुक्त कीटकनाशक २.५ मि.लि. किंवा क्लोरअँट्रानिलीप्रोल (१८.५ एससी) ३ मि.लि. प्रति १० लिटर पाणी या प्रामाणात फवारणी करावी.

तूर :

·        तूर पिकावर पाने गुंडाळणारी अळी दिसल्यास क्लोरोपायरीफॉस २० मिली १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

·        तूर पिकामध्ये मर रोगाचाप्रादुर्भाव दिसून आल्यास ट्रायकोडर्मा या जैविक बुरशीनाशकाची ५० ग्राम प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून झाडाच्या बुंध्याशी आवळणी करावी.

हरभरा :

·        हरभरा बियाण्याची उगवण चांगली होण्यासाठी आणि रोपावस्थेत बुरशीजन्य रोगापासून संरक्षण करण्यासाठी पेरणीपूर्वी प्रतिकिलो बियाण्यास ५ ग्रॅम ट्रायकोडर्मा पावडर चोळावे अथवा २ ग्रॅम थायरम व २ ग्रॅम कार्बन्डॅझीम एकत्र करून प्रति केली बियाण्यास चोळावे.

हळद :

·        हळद पिकामध्ये कंद माशीच्या नियंत्रणासाठी क्लोरोपायरीफॉस ३० मिली किंवा क्विनोलफोस ३० मिली प्रती १० लि. पाण्यातून झाडाला ड्रेंचींग करावी.

·        हळद पिकामध्ये करपा रोग आढळ्यास मान्कोझेब किंवा कॉपर ओक्झीक्लोराईड २५ ते ३० ग्राम १० लि. पाण्यातून फवारणी करावी.

·        हळद पिकामध्ये हुमणी व्यवस्थापनासाठी जमिनीत पिकाच्या बुंध्याजवळ १० ते १५ से.मी. अंतरावर फोरेट १० % दाणेदार १० कि.ग्र. / हे. वापरावे. (जमिनीत ओलावा असणे आवश्यक आहे.)

घोणस अळी/पानविंचू :

·        आपल्या त्वचेची या किडीचा किंवा तिच्या केसाचा संपर्क आल्यास आपण घरी वापरतो तो चिकट टेप हा दंश झाल्याच्या ठिकाणी हलक्या हाताने लावून काढून घ्यावा त्यामुळे या अडीच केस सहजपणे निघून जाऊन दहा कमी होण्यास मदत होते ज्या ठिकाणी दंश झाला आहे त्या ठिकाणी बर्फ लावणे व काही प्रमाणात बेकिंग सोडा व पाण्याची पेस्ट करून लावणे हे देखील फायदेशीर असल्याचे दिसून आले आहे पण लक्षणे तीव्र असल्यास मात्र नजीकच्या वैद्यकीय अधिकाऱ्यांचा सल्ला घेणे योग्य राहील.

·        या किडीच्या नियंत्रणासाठी विशिष्ट अशा रसायनाची किंवा कीटकनाशकाची शिफारस नसली तरी नेहमीच्या वापरातील कीटकनाशक जसे की क्लोरोपायरीफॉस (२५ मिली प्रति १० लिटर पाणी) प्रोफेनोफोस (२० मिली प्रति १० लिटर पाणी) क्विनॉलफॉस (२५ मिली प्रति १० लिटर पाणी) इमामेक्टीन बेंजोएट (४ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी) ५% निमार्क हे उपयुक्त ठरतात.

·         पशुसल्ला

लंपी स्किन रोगाचे प्रतिबंधात्मक उपाय व उपचार:

·        जनावरांचा गोठा नेहमी हवेशीर ठेवावा जेणेकरून कीटकांचा प्रादुर्भाव वाढणार नाही. बाधित जनावरे निरोगी जनावरांपासून किमान एक महिना वेगळी ठेवावीत.

·        गोठ्यात डास, माशांच्या नियंत्रणासाठी निरगुडी, वाळलेले शेण, कडुलिंबाच्या पाल्याचा धूर करावा.

·        कडुलिंबाचे तेल, करंज तेल, कापूर तसेच १% फॉर्मलीन, २ ते ३% सोडियम हायपोक्लोराईड किंवा २% फिनाईलची फवारणी करावी.

·        गोचीड नियंत्रणासाठी १ मिली प्रति ५० किलो जनावरांच्या वजनाप्रमाणे आयव्हरमेक्टीनचे इंजेक्शन कातडी खाली द्यावे.

·        चराऊ कुरणावर जनावरे एकत्रित चरावयास सोडू नयेत. बाहेरील/बाजारातील जनावरे गावात किंवा गोठ्यात आणू नयेत.

·        रोगाची लक्षणे दिसणाऱ्या जनावरास तात्काळ पशुवैद्यकाकडून उपचार करून घ्यावेत.

·        ज्वरनाशक, सूज कमी करणारी, वेदनाशामक औषधे जनावरांना टोचून घ्यावीत, प्रतिजैवकांचा वापर करावा. प्रतिकारक्षमता वाढविण्यासाठी उपचार करावेत.

·        जनावरांच्या शरीरावर झालेल्या जखमा २% पोटॅशियम परमॅग्नेटच्या पाण्याने धुवून त्यावर बोरोग्लिसरीन लावावे.

·        या रोगाचा प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून चार महिने व त्यावरील वयाच्या सर्व गाय-म्हैस वर्गीय जनावरांना पशुवैद्यकाच्या सल्ल्याने लस टोचून घ्यावी.

·        वरील लक्षणांचा विचार करून बाधित जनावरांचा ताबडतोब तज्ञ पशुवैद्यकाच्या सल्ल्याने उपचार करावेत

·         गृहविज्ञान

·        सोयाबीन सोंगणी करत असताना शेतकरी महिला तसेच शेतकऱ्यांना हाताला इजा होतात यासाठी सोयाबीन सोंगणी हात मोजाचा वापर करून सोयाबीन सोंगणी करावी.

·        मशरूम लागवड करणाऱ्या शेतकऱ्यांनी मशरूम साठी सोयाबीनचे कुटार सुरक्षित व कोरड्या जागी साठवून ठेवावे.

·        रब्बी हंगामातील परसबागेसाठी जागा तयार करावी व परसबाग लागवड करावी.

·         विस्तारशात्र

·          शेती कामात व्यस्त असणाऱ्यांनी वैयक्तीक स्वच्छता आणि ४-५ फुट सामाजिक अंतर ठेवावे.

·          एकाच  दिवशी जास्त लोकांची व्यस्तता टाळा. यांत्रिकीकृत कामाला प्राधान्य द्या.

·          सर्व शेती संबंधित यंत्र आणि पॅकेजिंग साहित्य निर्जंतुक करावे. 

**********